تمایل جوانان به زنده نگه داشتن هنر آبا و اجدادیشان راهی هم برای اشتغالزایی در روستا باز میکند
«سُپبافی» یکی از هنرهای منحصر به فرد در مناطق جنوب کشور است که باید سراغش را فقط از روستای «چاه نهر» بگیریم، زیرا در شهرها و روستاهای دیگر کسی «سُپبافی» نمیکند. «سُپبافی» نوعی هنر بافندگی است که همه اجزای آن از درخت نخل و نی خودروی محلی به دست میآید. با ورود انواع ظروف به بازار با جنسهای متنوع کاربرد سپ کمتر شده و تولید و فروش آن هم از رونق افتاد.
«چاهنهر»، تنها خاستگاه «سُپبافی»
برای راهاندازی یک کسبوکار ایدههای مختلفی وجود دارد، اما برای «سهیل اخلاقی» و «زهرا تفضلی» رونق محصولات بومی و محلی و زنده نگه داشتن هنرهای دستی در معرض فراموشی روستا ایده اصلی سر و شکل دادن به کسب و کارشان بود. آنان با سفر به دل روستاها، محصولات بومی هر منطقه را گردآوری میکنند و با معرفی تولیدکننده آن را به دست خریدار میرسانند. یکی از اهدافشان هم معرفی صنایعدستی کمتر شناخته شده روستاهاست. در جستوجوی هنرهای در آستانهٔ فراموشی به «سُپبافی» در روستای چاه نهر در لارستان استان فارس رسیدند. «سهیل اخلاقی» به «پیام ما» میگوید: «این هنر در جنوب کشور رونق داشته، اما حالا سالهاست ردپای آن را فقط و فقط باید در روستای چاه نهر جستوجو کرد. دوستی به من گفت در بندر کنگان هم سُپبافی داشتند که حالا از بین رفته است. سمت سیستان و بلوچستان هم سُپ به یک نوع سبد گفته میشود.» اینطور که پیداست خاستگاه «سُپبافی» در جنوب کشور بوده، زیرا اقلیم این منطقه نیهای خودرو را پرورش میداده و درختان نخل؛ ابزار لازم برای «سُپبافی».
«سُپبافی» و زوجها
زن و شوهر کنار هم مینشستند و «سُپبافی» میکردند؛ هماهنگ و همدل. سُپها با عشق بافته میشوند؛ وقتی زوجها با هم گپ میزنند و میخندند، وقتی ناگفتهها را با نگاه به هم میرسانند. حالا در روستای «چاهنهر» فقط ۲ زوج باقی ماندند که «سُپبافی» میکنند. اخلاقی میگوید که وقتی با بافندگان سُپ در روستا آشنا شده آنها ۳ زوج بودند. چندی پیش همسر یکی از خانمها از دنیا میرود و او هم «سُپبافی» را کنار میگذارد. انگار وقتی یاری نداشته باشی، نمیتوانی سُپ بافی کنی. برای همین هم این هنر یار میخواهد و مهر. فراموشی این هنر فقط از بین رفتن یک نوع صنایع دستی نیست. از بین رفتن یک شیوه زیستن مهربانانه است. «مش رمضون» و «بیبی نسا» در حیاط خانهشان در روستا «سُپبافی» میکنند. مش رمضون عصازنان پلهها را پایین میآید. مینشیند و پاهایش را دراز میکند تا درد کمتری داشته باشد. نیهای نازک شده را در آب میزند تا نرم شود و شکل بگیرد و شروع به بافتن میکند. بیبی نسا میگوید که ۷۰ سال دارد و از وقتی به یاد دارد کار کرده و زحمت کشیده. بافت این محصول حصیری نسل به نسل از پدر به پسر و از مادر به دختر رسیده و حالا که هیچ کسی دوست ندارد در روستا بماند و «سُپبافی» کند، بیبی نسا هنرش را در سینه نگه میدارد. «سُپبافی» هم برای خودش راه و رسمی دارد. قسمتهای محکم و سخت را مردها میبافند و قسمتهای ظریف و رنگی را زنان. در واقع رویه کار را خانمها درست میکنند، قاب و پشت آن را هم همسرانشان به سرانجام میرسانند. «زهرا تفضلی» به «پیام ما» میگوید: «وقتی نیها برش داده میشود به آن خُنگ میگویند و سپس با رنگهای قرمز و سبز، رنگآمیزی ميكنند. سُپ در اندازههای کوچک، متوسط و بزرگ تولید میشود. قاب و پشت سُپ هم از درخت نخل است و برش آن زحمت بیشتری میخواهد. نی بافی اما هنر و ظرافت بیشتری دارد و کار خانمهاست.»
کاربرد «سُپبافی»
این هنر منحصربهفرد روستای «چاه نهر» یک محصول دارد: «یک نوع سینی». ابزاری که کاربردهای مختلفی داشته است؛ از نگهداری وسایل تا وسیلهای که همیشه پای تنور بوده و نان را روی آن میگذاشتند تا سرد شود. حالا که تنوری نیست و انواع و اقسام ظروف چینی و سرامیکی و پلاستیکی بازار را پر کرده، چطور باید به استقبال مشتری از سُپ امید بست؟ پاسخمان را «اخلاقی» که کارشناس معماری هم هست، اینطور میدهد: «این مشکل را با تغییر کاربری باید حل کرد به طوری که سُپ به زندگی امروز بیاید و برای خودش جا باز کند. ما در طراحی جدید با سُپ، آباژور، استند گل و میز عسلی درست کردیم و به دست مشتری دادیم. سینی هم که جای خود دارد. ولی یک سینی در هر خانه کافی است. به دنبال تعریف کاربری جدید و مدرن برای این محصول برگرفته از طبیعت و سازگار با محیط زیست هستیم.» سُپها یا همان سینیها معمولا از قطر ۲۵ سانتیمتر تا ۶۰ سانتیمتر تهیه میشوند. هر چه سایز سُپ کوچکتر باشد بافت آن هم سختتر میشود. طرحهای رنگین رویه سُپها که معمولا سبز و قرمز است، همان طرحهای سنتی سُپ است که همیشه در روستا بافته میشده: طرح «خیچی»، «رودری»، «گل پتویی»، «همه گل».
